Witness Harvest #3: Who Is Afraid Of Ideology?

Tijdens het eerste jaar van het Curatorial Programme Lumbung Practice en het tijdelijke masterprogramma Lumbung Practice van het Sandberg Instituut schrijft Ilia Pellapaisiotou (staigair Curatorial Programme) maandelijks Witness Harvests over de publieke evenementen en de minder zichtbare gebeurtenissen. Harvest betekent de documentatie van ontmoetingen, die door de harvester wordt gemaakt in de vorm van overzichten, teksten, schetsen of tekeningen die de ontmoetingen traceren. De harvesters luisteren en reflecteren. In overdreven, humoristische, poëtische of acedemische vorm documenteren ze het proces vanuit hun individuele perspectief en door middel van hun eigen artistieke praktijken.

De thema's land, en het gebruik en eigendom ervan, staan centraal in zowel de programma's van de Appel als de Lumbung Practice. In de context van het laatkapitalisme is land geprivatiseerd en getransformeerd tot een financieel bezit. Maar wat als land, als een levende entiteit, inherent diens eigendom als eigenschap verwerpt? Dit is een van de vragen die de Libanese filmmaker Marwa Arsanios aan de orde stelt in het vierde deel van het filmproject Who is Afraid of Ideology?. De films bestaan uit vier delen, deel één en deel vier werden vertoond bij Kriterion op 12 januari 2025; een evenement dat werd georganiseerd door de Appel als onderdeel van de lopende tentoonstelling My Garden's Boundaries Are the Horizon. Meer specifiek probeert deel vier, getiteld Reverse Shot, de status van privégrond in Noord-Libanon te verschuiven naar het traditionele model dat wordt gedefinieerd als masha'a; een Arabische term die verwijst naar gemeenschappelijke landbouwgrond die collectief wordt gebruikt voor landbouwdoeleinden. Op die manier wordt het collectief gebruik van het land bevoordeeld boven het individueel bezit ervan.

Reverse Shot verweeft geschiedenis met politieke actie door terug te gaan naar een tijd waarin mensen van het land leefden. In de film bezoekt Arsanios Ottomaanse archieven om de historische praktijken rond landbezit te onderzoeken, en onderzoekt ze of het mogelijk is om het land terug te claimen voor landbouwdoeleinden. Arsanios noemt deze verschuiving, zoals vermeld in een gesprek met de Lumbung Deelnemers, een 'politiek van terugkeer'. Deze antikapitalistische, gemeenschappelijke benadering van landgebruik kan worden opgevat als een van de vele manieren om de titel Reverse Shot te interpreteren, aangezien de film de dominante ideologieën rond landeigendom en -gebruik omkeert.

In filmterminologie verwijst reverse shot meestal naar een opname die een beeld vastlegt vanuit het tegenovergestelde perspectief van de vorige opname, wat een heen-en-weer sequentie tussen twee personages suggereert. De techniek van het omgekeerde shot is ook filmisch geprezen als “een waarheid met twee gezichten” dankzij het gebruik ervan door de wereldwijd geprezen filmmaker Jean Luc Godard in zijn film Ici et Ailleurs (Hier en Elders, 1976), die de revolutionaire strijd van Palestina vastlegt.

In dit geval zou je kunnen interpreteren dat het tweede personage van Reverse Shot het land zelf is, dat wegdrijft uit een mensgericht perspectief. Stilistisch wordt dit geïllustreerd door het filmen vanuit hogere of lagere gezichtspunten dan de typische menselijke ooghoogte, waardoor het land een prominentere rol krijgt in de film. Tot slot moedigt de film de kijker aan om een actief personage van de film te worden en kritisch na te denken over de praktijk van de privatisering van land, over de haalbaarheid van het beoefenen van een masha'a in het hedendaagse laatkapitalisme en de complexiteiten die daarmee gepaard gaan.

De betekenis van de film ligt echter in de actieve deelname aan het systeem dat het bekritiseert. Arsanios gebruikt kunst niet als een symbolische voorstelling van wat er gedaan zou moeten worden, maar als een actieve, politieke interventie, door de haalbaarheid van de herbestemming van het land te onderzoeken. Door dit te doen wordt haar onderzoek zelf het kunstwerk; zowel een esthetische praktijk als een politiek experiment.