Witness Report #1: Agraw en "cinema from below"

Tijdens het eerste jaar van het Curatorial Programme Lumbung Practice en het tijdelijke masterprogramma Lumbung Practice van het Sandberg Instituut schrijft Ilia Pellapaisiotou maandelijks Witness Harvests over de publieke evenementen en de minder zichtbare gebeurtenissen. Harvest betekent de documentatie van ontmoetingen, die door de harvester wordt gemaakt in de vorm van overzichten, teksten, schetsen of tekeningen die de ontmoetingen traceren. De harvesters luisteren en reflecteren. In overdreven, humoristische, poëtische of acedemische vorm documenteren ze het proces vanuit hun individuele perspectief en door middel van hun eigen artistieke praktijken.

Als eerste: een verslag van de lezing over agraw en “cinema van onderaf” die filmmaker Nadir Bouhmouch en curator en onderzoeker Soumeya Ait Ahmed gaven in Ventilator Cinema in OT301, Amsterdam.

Op 19 en 20 november 2024 verwelkomde het Lumbung Practice programma Tizintizwa Collective, geleid door filmmaker Nadir Bouhmouch en curator en onderzoeker Soumeya Ait Ahmed. De Lumbung Practice is een educatief programma bestaande uit het curatoriële programma van de Appel, het tijdelijke masterprogramma van het Sandberg Instituut en Gudskul in Jakarta. Lumbung Practice neemt de lumbung praktijken van documenta vijftien als een case study. Lumbung tijdens documenta vijftien ontwikkelde zich tot een rizomatisch collectief van collectieven en de praktijk van gedecentraliseerde collectieve herverdeling, waarbij de kunstinstelling en haar tentoonstellingslogica werden getransformeerd.

Als actieve deelnemers aan de documenta vijftien via de culturele en multidisciplinaire residentieruimte LE 18, trokken Bouhmouch en Ait Ahmed parallellen met lumbung, zoals het belang van waarden als humor, generositeit en collectiviteit. Ze presenteerden hoe ze zelf dergelijke waarden in praktijk brachten bij het maken van hun film Amussu; een film die samen met de gemeenschap van Imider in Marokko werd geregisseerd. Als zodanig presenteerden ze segmenten van hun twee nieuwste films (Amussu uit 2019 en You're There and I'm Here uit 2020), en gingen ze in gesprek met de deelnemers aan de Lumbung Practice. De discussies hadden de vorm van een agraw; een praktijk van collectiviteit die wortels heeft in de Amazigh-gemeenschap. De praktijk van agraw stond centraal bij het maken van Amussu, zoals het collectief uitlegde, omdat de hele gemeenschap van Imider, ongeacht leeftijd en geslacht, als collectief in een cirkel zat en evenveel inspraak en inbreng had bij het maken van de film. Om agraw in dit geval in praktijk te brengen, verzamelde het collectief zich in een cirkel met de lumbung-deelnemers, waar iedereen gedachten en ervaringen deelde. Vragen over decentralisatie van de macht van de stad het archiveren van orale literatuur kwamen aan bod. Tijdens de discussies die plaatsvonden in het Sandberg Instituut en in de Ventilator Cinema van OT301, ging het veel over het onderscheid tussen kunst en folklorekunst. Bouhmouch en Ait Ahmed benadrukten dat in Marokko folklorekunst — als onderdeel van de meenten — door neoliberale instellingen wordt gezien als de kunst van de armen. Tizintizwa Collective verzette zich tegen een top-down analyse van de Marokkaanse geschiedenis en cultuur, en liet zich inspireren door de kritiek op het neokolonialisme in cinema, zoals geopperd door de Third Wave-stroming, en deelde hun ervaring met het maken van “cinema van onderaf” in een poging om een geschiedenis in het geheugen te etsen zoals die werd beleefd door de gekoloniseerden en niet zoals die werd geschreven door de kolonisatoren.

Het collectief, dat een parallel trok met de Indonesische notie van collectiviteit (lumbung) zoals geïntroduceerd door documenta 15, initieerde het Marokkaanse concept van een collectieve, niet-hiërarchische bijeenkomst (agraw) in een poging om een open gesprek te voeren met de studenten. Tijdens deze agraw was het belangrijkste onderwerp het onderscheid tussen wat door neoliberale organisaties en de staat als 'kunst' wordt beschouwd en hoe folkloristische kunst vaak wordt begrepen en gewaardeerd; als de kunst van de boeren. Nadir en Soumeya onderkenden de urgentie om dergelijke heersende maatschappelijke opvattingen in twijfel te trekken en gebruikten 'oraliture' als middel om het historische verhaal van Marokko om te buigen van dat van de kolonisator naar dat van de gekoloniseerde, want “de gebeurtenis zonder gedicht is een gebeurtenis die nooit heeft plaatsgevonden”. In het licht van deze discussie deelden ze fragmenten van hun meest recente film getiteld You're There and I'm Here, die, geïnspireerd door kenmerken van Third Cinema, hun begrip van het belang van oraliteit als basis voor het dekoloniseren van esthetische talen bevordert.

Dit Witness Report is geschreven door Ilia Pellapaisiotou, stagiair Curatorial Programme bij de Appel.