Artistiek Onderzoek of Onderzoek als Beeldende Kunst: Lessen van Kafka's hond

Seminar met Aaron Schuster

Tijdens de tentoonstelling Catching Up in the Archive leidt filosoof en schrijver Aaron Schuster (Washington, 1974) een seminar van drie sessies, waarin hij dieper ingaat op de hedendaagse uitdagingen bij het doen van onderzoek, nieuwe methodes van kennisproductie en leven en verlangen binnen en buiten de gevestigde instituties.

De grote inspiratie voor dit seminar is de filosofische hond van schrijver Franz Kafka, zoals geportretteerd in zijn roman Onderzoekingen van een hond (1922). Schuster leest het verhaal van Kafka als een screwball tragedie, en verkent de avontuurlijkheid en speelsheid van mogelijke theorieën.

Kafka’s verslag van een vervreemde, onderzoekende hond is een speculatief fictie-essay waarin hij de condities voor filosofie in relatie tot kennis, taal, gemeenschapsvorming en het leven blootlegt. In het seminar buigen we ons over de volgende vragen: kunnen de zonderlinge en eigenzinnige onderzoekingen van de hond inspireren tot een nieuwe manier van onderzoek doen? Is het mogelijk dat Kafka’s hond de onverwachtse held is van de praktijk van theorievorming, in tijden waarin wetenschappelijke theorieën het onderspit delven? Wat betekent het om te filosoferen samen met Kafka’s hond? Hoe kun je onderzoek doen zoals de hond?

Artistiek Onderzoek of Onderzoek als Beeldende Kunst: Lessen van Kafka’s hond is vrij toegankelijk voor publiek. De enige vereiste voor deelname is de toezegging voor alle drie de sessies, die plaatsvinden op de volgende zaterdagen: 7 mei, 21 mei en 28 mei. Schrijf je in via: reservations [​at​] deappel.nl. Deelnemers ontvangen de studieliteratuur na hun inschrijving. Let op: de voertaal is Engels.

Sessie I: 7 mei van 11:00-13:00 uur
Introductie: Hoe onderzoek je zoals Kafka’s hond?

Terwijl hij in beslag wordt genomen door vragen over eten en op een vreemde wijze aangetrokken wordt tot muziek, onderzoekt Kafka’s theorie over de hond tal van onderwerpen, zoals de relatie tussen taal en stilte, kennis en waarheid, plezier en verlangen, kunst en instituties, succes en inzicht, eenzaamheid en solidariteit en vrijheid en overheersing – en dit alles met een dosis droge humor en neurotische gevoeligheid.

Tijdens deze sessie lezen we gezamenlijk Onderzoekingen van een hond, en worden deelnemers aangemoedigd om ‘het wetenschapssysteem’ van de hond te bevragen, net als zijn oproep voor een ‘nieuwe wetenschap’.

Sessie II: 21 mei van 11:00-13:00 uur
Instituties en kritiek, of de theorie van bezwering

Kan een subject worden gedefinieerd in termen van een verlangen naar een plaats in de maatschappij, de wereld, de symbolische orde, of een verlangen van anderen (of de grote Ander)? Wat is de aard van een autoriteit die een dergelijke plaats kan garanderen? Wat autoriseert een plek, een project, een bestaan?

De hond in Kafka’s vertelling heeft een originele kijk op de oorsprong en functie van instituties, zo getuigd zijn ‘theorie van bezwering’, en het feit dat hij verwijst naar instituties als ‘datgene wat ons verlangen voedt’. Deze sessie richt zich op het idee dat iedereen, op zijn of haar eigen manier, ergens naar verlangt. We zullen ons verdiepen in de nadruk die de hond legt op het belang van een wetenschap van vrijheid, en zullen het onderzoek van de hond bezien als een praktijk van vrijheid op zichzelf.

Sessie III: 28 mei van 11:00-13:00 uur
De Office Comedy

“Het lijkt soms haast alsof het kantoor en het leven van positie zijn gewisseld,” schreef Kafka in zijn roman Het kasteel (1926). De ‘office comedy’ is een populair genre, dat vandaag de dag vooral wordt vertegenwoordigd in films en televisie. Dit genre stamt oorspronkelijk van de negentiende-eeuwse literatuur over de kantoorklerk (en vooral de kopieerhulp). Denk bijvoorbeeld aan Gogol’s The Overcoat, Melville’s Bartelby the Scrivener, Flaubert’s Bouvard and Pécuchet, en de verhalen en romans van Kafka.

Deze laatste sessie richten we ons op het concept van de office comedy, dat zich onderscheid van de ‘comedy of offices’, en onderzoeken we hoe relevant dit concept is om te begrijpen hoe autoriteit zich vandaag de dag manifesteert. Kafka hield zich bezig met de vraag hoe hij kapitalisme op een esthetische wijze kon portretteren, niet als een ‘dikke man met een hoed’, maar als een ‘conditie van de ziel en de wereld’. Zijn antwoord was de office comedy, en we gaan in op de wijze waarop kapitalisme zowel traditionele structuren van autoriteit vervangt als in stand houdt.

Over Aaron Schuster:

Aaron Schuster is filosoof en schrijver en woont in Amsterdam. Hij heeft geschreven over uiteenlopende onderwerpen, zoals het verbreken van relaties, de filosofie van kietelen, de geschiedenis van levitatie, de komedie van Lubitsch, het theater van Genet, Kollontai’s bolsjewistische feminisme, antiseksualiteit en klagen, en heeft als schrijver en dramaturg samengewerkt met verschillende kunstenaars. Hij is auteur van The Trouble with Pleasure: Deleuze and Psychoanalysis (MIT Press, 2016), en co-auteur van of Sovereignty, Inc.: Three Inquiries in Politics and Enjoyment (University of Chicago Press, 2020). Zijn boek How to Research Like a Dog: Kafka’s New Science verschijnt bij MIT Press in 2023.