In de afgelopen twee jaar is er een complex discours ontstaan over de manier waarop culturele instellingen in Nederland omgaan met kwesties van historisch geweld en systematische onrechtvaardigheid in de context van hun koloniale geschiedenis. Kunstenaars gebruiken verschillende strategieën om er bij deze instellingen op aan te dringen deze kwesties aan te pakken, vaak door activisme te combineren met hun artistieke praktijk. Hoewel sommige acties deze zaken onder de publieke aandacht hebben gebracht, speelt een groot deel van het discours zich in de privésfeer af, waarbij veel instellingen een voorzichtige of vrijblijvende houding aannemen. Deze huidige dynamiek herinnert aan eerdere momenten in de geschiedenis, namelijk de debatten die ontstonden door de culturele boycot van Zuid-Afrika en de anti-apartheidsbeweging van de jaren 1960 tot 1980 in Nederland, toen culturele instellingen onder vergelijkbare druk kwamen te staan om kritisch na te denken over hun eigen rol.

Met behulp van een methodologie van School of Intrusions hebben de kunstenaars in deze tentoonstelling elkaar ontmoet in verschillende archieven en op andere locaties in Amsterdam, waar ze onderzoeksmateriaal doornamen en verschillende acties van kunstenaarsbewegingen, anti-apartheidscampagnes en de institutionele reacties die daarop volgden bespraken. Voor de presentatie in de Appel zullen relevante kunstwerken van de kunstenaars Noor Abed, Simnikiwe Buhlungu, Chad Cordeiro en Pieter Paul Pothoven worden tentoongesteld, en zal de tentoonstellingsruimte van de Appel worden omgebouwd tot een gastvrije ontmoetingsruimte, ontworpen door architect en kunstenaar Iswanto Hartono. Hier wordt het open onderzoek voortgezet en vinden studiesessies met het publiek plaats. Dit onderzoek zal doorgaan na deze tentoonstelling en uitmonden in een volgend publiek moment in 2026.

De verschillende samenkomsten en onderzoekssessies leidden tot veel open vragen zoals: Wat waren de motivaties om aan te sluiten bij de anti-apartheidsbewegingen in Nederland? Wat was apartheid in Zuid-Afrika en hoe is het vergelijkbaar met de huidige Israëlische apartheid in Palestina? Welke tactieken werden toegepast door de anti-apartheidsbewegingen in Nederland? Hoe belangrijk was de culturele boycot in die tijd en wat was de dynamiek tussen culturele instellingen en cultuurbeoefenaars? Waren beeldend kunstenaars actief in de anti-apartheidsbeweging? Hoe reageerden culturele instellingen op acties en culturele boycots? Wat is er gebeurd met de strijdvaardigheid van de jaren ‘70 en ‘80? Zijn de anti-apartheidsstrategieën die vandaag gebruikt worden toereikend? En zo niet, welke middelen en strategieën kunnen we ontwikkelen of overnemen?

Iswanto Hartono, ontwerp van de Appel’s tentoonstellingsruimte
Iswanto Hartono maakte van de Appel een ruimte waar verschillende vormen van samenkomst kunnen plaatsvinden, gebaseerd op horizontale discussie en participatie. Het ontwerp is gebaseerd op de structuur van Fridskul tijdens documenta fifteen — een ruimte die diende als reservoir voor gedeelde bronnen, kennis, verhalen en ervaringen. Met dit uitgangspunt ontwierp Hartono een gastvrije ruimte voor zowel de kunstwerken als de publieke programma's die er plaatsvinden.

Noor Abed, Stars at Midday, 2024
Audio-opname en beelden van het boek
Stars at Midday -نجوم الضُهر is een persoonlijk dagboek waarin de kunstenaar en filmmaker Noor Abed visuele en poëtische notities verzamelt uit de productiefase van haar film A Night We Held Between, gefilmd in Palestina in 2023 met familie en vrienden. Net als de film verweeft het boek narratieve fragmenten, zang en observaties, waardoor natuurlijke en gearrangeerde bewegingen samensmelten. De opname is van een lezing en discussie die plaatsvond in de Appel.
Tijdens het publieke programma wordt Noor's film A Night We Held Between (2024, 30") gepresenteerd. De film is gebaseerd op een volkslied dat ze vond tijdens haar onderzoek in het geluidsarchief van het Popular Art Center Palestine in Ramallah, in het voorjaar van 2023. De film beweegt zich rond een labyrint van geluiden en locaties, en verbindt mythologie met de huidige sociaal-politieke realiteit in Palestina.

Simnikiwe Buhlungu, A Loooooong Ass Message, ya dig? (with readers), 2025
Installatie
In deze performatieve installatie worden berichten via een oud faxapparaat over en weer verstuurd. De indirecte aanwezigheid van de faxers roept vragen op over gebrek aan institutionele toegankelijkheid. De telefoonlijn van de kunstruimte wordt onderbroken om faxen af te leveren over zaken die continu worden uitgewist door kunstinstellingen. Deze versie van hetzelfde werk uit 2018 omvat lezers-als-faxers/faxers-als-lezers uit Bethlehem, Palestina en Johannesburg, Zuid-Afrika, respectievelijk Fairouz Hasan en Thuli Gamedze.

Chad Cordeiro, Sjambok library, 2024 – heden
Mobiele bibliotheek
Sjambok library is een modulaire en draagbare bibliotheek waaraan Chad Cordeiro heeft gewerkt tijdens zijn residentie-periode aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten. Tijdens zijn onderzoek in Johannesburg stuitte Cordeiro op een verhaal over kunstenaars die tentoonstellingen maakten die in koffers over de hele wereld kunnen reizen, uit solidariteit met de anti-apartheidsbeweging; één ervan zou naar Nederland reizen, echter werd de studio van de kunstenaars overvallen en het werk ging verloren. Cordeiro’s mobiele bibliotheek bevat een steeds wisselende verzameling boeken over kunst in relatie tot de anti-apartheidsbeweging. De bibliotheek functioneert als een gemeenschappelijke ruimte die rondreist en zich op verschillende plekken ontvouwt.

Pieter Paul Pothoven, observatie contra observatie, 2020
Installatie met gesproken monoloog (15”44’), FM-radio transmitter met antenne, radio’s, posters
observatie contra observatie is onderdeel van een onderzoeksproject van Pieter Paul Pothoven voor en in samenwerking met de Revolutionaire Anti-Racistische Actie (RARA). RARA is een anoniem collectief dat in de jaren tachtig en negentig streed tegen racisme, onderdrukking en uitbuiting en zich verzette tegen de erfenissen van het koloniale verleden van Nederland, die tot op de dag van vandaag voortduren. observatie contra observatie is een gesproken monoloog; een gedramatiseerd verslag van de gebeurtenissen rond de eerste aanslag die door RARA werd opgeëist en die erin resulteerde dat de Makro zich terugtrok uit Zuid-Afrika (zie meer: Harvests, Tweede ontmoeting). Pothoven schreef, gebaseerd op interviews en historische documenten, het script voor een personage die verschillende betrokken activisten belichaamd. De monoloog wordt uitgezonden met behulp van een radiozender die is gebouwd door een RARA-activist. Het script wordt beschikbaar gesteld op posters met daarop ook een foto van de houtkachel die RARA niet alleen gebruikte voor verwarming, maar ook voor het verbranden van bewijsmateriaal. Het project is in samenwerking met Khadija El Kharraz Alami (stemacteur), Liet Lenshoek (dramaturgie), Katrien de Klein (montage), De Slapende Hond (geluidsstudio) en studioHendriksen (ontwerp poster).

Pieter Paul Pothoven, Notes – fragmented, incomplete – after Jan Wolkers (Boykot Outspan Aktie, 1978), 2025
Zeefdruk-posters, 68x68cm
De Nederlandse schrijver Jan Wolkers zeefdrukte in 1978 een poster voor de anti-apartheidsorganisatie Boycot Outspan Aktie, die in 1970 was opgericht door Esau du Plessis. De organisatie voerde campagne voor een boycot van Outspan-fruit. De campagne was succesvol: binnen tien jaar waren er geen 'bloedsinaasappels' meer te koop in Nederlandse supermarkten. Voor het werk Notes - fragmented, incomplete - after Jan Wolkers (Boykot Outspan Aktie, 1978) onderzoekt Pothoven de geschiedenis van het affiche, zijn eigen initiële schrikreactie en de manier waarop de poster resoneert met het heden. Hij zal zijn onderzoek en vragen rond de poster ook tijdens het publieksprogramma presenteren.

Henk Hokse en Albert Van der Weide, Zuid Afrika, 1977
Documentatie van de performance in de Appel, herhalend in het archief (begane grond)
In deze performance stond Van der Weide in het midden van de ruimte en verwelkomde hij de bezoekers door ze een hand te geven bedekt met zwarte vetverf. Wanneer iemand zijn hand schudde — velen weigerden dat — verfde de kunstenaar zijn hand zorgvuldig opnieuw, voordat hij de volgende bezoeker toeliet. Deze performance is gebaseerd op een tekst van Steve Biko: 'The government gave us houses, we will not mention their quality. The government gave us medical care, we will not mention its quality. The government has split up our country, we will not mention the quality of this. However, the government has never deigned to shake us by the hand.’

Donderdag 24 en vrijdag 25 april, 16:00-21:00 uur: Openingsprogramma

Donderdag 8 en vrijdag 9 mei: Collective study in Times of Emergency with L’internationale Online

Zondag 11 mei, 19:15 uur: Filmvertoning in Filmtheater Kriterion

Vrijdag 23 en zaterdag 24 mei: Afsluitend programma

Zondag 25 mei, 19:15 uur: Filmvertoning in Filmtheater Kriterion

Houd onze website in de gaten voor updates en tickets!