Michaël Borremans "Veldwerk"

de Appel exploreert in het najaar van 2007 een onbekend aspect van het oeuvre van Michaël Borremans (BE, 1963). Sinds het midden van de jaren negentig maakt Borremans naam met enigmatisch- onheilspellende tekeningen en geheimzinnige-verleidelijke schilderijen. Voor het eerst worden nu de films gepresenteerd waaraan hij sinds enkele jaren in alle stilte werkte. Met insinuatie en suggestie als voornaamste wapens verkent Borremans in deze bewegende ‘tableaux’ de grenzen tussen de herkenbare alledaagse realiteit en een vervreemdende ‘onwerkelijkheid’.

*****

Insinuatie en suggestie zijn de voornaamste wapens van de Belgische kunstenaar Michaël Borremans (Geraardsbergen, 1963). Hoewel oorspronkelijk opgeleid tot fotograaf en graficus, hanteert Borremans sinds het midden van de jaren negentig hoofdzakelijk kwast en penseel en maakte hij naam met absurdistisch-onheilspellende tekeningen en geheimzinnige-verleidelijke schilderijen. Hij positioneert zichzelf in een lange kunsthistorische traditie (Goya, Courbet, Manet) en tracht hedendaagse concepten en gevoelens in een klassiek georiënteerde schilderstijl tot uitdrukking te brengen. Borremans geniet inmiddels internationale bekendheid met zijn tekeningen en schilderijen die ondermeer te zien waren tijdens solotentoonstellingen in het Museum Für Gegenwartskunst in Basel (2004), het S.M.A.K. in Gent (2004), het Cleveland Museum of Art, Ohio (2004) de Parasol unit foundation in Londen (2005) en The Royal Hibernian Academy, Gallagher Gallery, Dublin (2005) en La Maison Rouge in Parijs (2006).

de Appel exploreert in het najaar van 2007 een onbekend aspect van Borremans' oeuvre, namelijk de films waaraan hij sinds enkele jaren in alle stilte werkt. Een 'scoop' aangezien Borremans in een interview met journaliste Els Fiers in 2005 (Metropolis M, oktober-nummer) nog zei: 'Een schilderij is geen stilstaand beeld: het beweegt, het is een aanwezigheid. Film is wel iets waar ik nog zou mee willen experimenteren. Ik overweeg het ook, maar misschien toon ik het nooit.' De presentatie in de Appel - van 8 september tot 4 november 2007 - is Borremans' eerste solotentoonstelling in Nederland, maar geldt tevens als de internationale première van zijn filmisch werk. De tentoonstelling reist in januari 2008 verder naar de ruimtes van medeorganisator het Centro de Artes Visuais (Coimbra, Portugal, 21 januari - 20 april 2008). Bij de tentoonstelling verschijnt een omvangrijke catalogus uitgegeven door CAV Coimbra, de Appel en Hatje Cantz.

Borremans' tekeningen en relatief kleine schilderijen zijn met veel oog voor detail uitgevoerd. Het palet is subtiel en bedeesd, met veel grijs- en bruintinten die op uiterst verfijnde wijze worden gecombineerd. Zijn figuratieve voorstellingen ademen de sfeer van de jaren veertig en vijftig uit, maar representeren tevens een tijdloze wereld. Het zijn in die zin scènes uit een 'parallelwereld' die ogenschijnlijk afgesloten is en waarin mensen opduiken die zich niet bewust lijken te zijn van wat er zich rond hen afspeelt en verdiept zijn in mysterieuze, quasi-zinloze handelingen. De schilderijen en tekeningen werken zonder uitzondering bevreemdend en introspectief. Ze lijken te wringen en te bijten. Curator Jeffrey D.Grove beweert in dit verband: 'het werk van Borremans ademt de surrealistische drang om logische associaties te vermijden..(...).het werk is doordrongen van een humoristische maatschappelijk-politiek commentaar op de collectieve onverschilligheid, middelmatigheid en leugenachtigheid van de hedendaagse maatschappij.'

Op de Biënnale in Berlijn (2005) integreerde Borremans bij wijze van experiment voor het eerst een film ("Weight", 2005, vertoond op een Lcd-schermpje) in een ruimtevullende installatie. Nu heeft Borremans besloten zijn films - die een logische stap lijken te zijn binnen het indirecte onderzoek dat hij lijkt te voeren naar de realiteitswaarde van het beeld - naar buiten te brengen als wezenlijk onderdeel van zijn artistieke productie. Formeel en thematisch hangen Borremans' films nauw samen met zijn tweedimensionaal werk. Het zijn bewegende 'tableaux vivants' met poëtische titels als "The Storm" of "The Feeding", waarin Borremans heel geleidelijk en met subtiele filmische middelen een beklemmende sfeer opbouwt. Hij hanteert een vast camerastandpunt of zoomt langzaam in op een bepaalde details van decorstukken, lichaamsdelen, gezichten of kledingstukken. Met subtiele veranderingen van licht naar donker, vloeiend gemonteerde shots of de herhaling van bepaalde handelingen bouwt Borremans een aangrijpende maar verstilde spanning op, die echter niet tot een 'ontknoping' of 'apotheose' leidt. Wie zijn deze mensen? Zijn ze echt? Wat doen ze? Waar ligt de grens tussen werkelijkheid en illusie? De beelden in Borremans' films balanceren op de rand van een herkenbare alledaagse realiteit en een bizarre droomwereld.

Borremans koos ervoor om met 16 en 35-mm film te werken omdat met video niet de specifieke tinten en schaduweffecten zijn te bereiken die hij beoogde. In de Appel hanteert hij voor de presentatie van de films diverse dragers en formats: van dvd en plasmascherm tot celluloidfilm en 35 mm- projector. Omdat de films niet los te zien zijn van Borremans verdere artistieke productie, worden ze getoond in 'environments'. De films hebben verschillende letterlijke (formele) en individuele links met tekeningen en schilderijen die in het ontstaansproces een belangrijke rol hebben gespeeld. De tentoonstelling biedt hierin inzicht en etaleert Borremans' tot dusver onderbelichte filmische werk daarmee in zijn volle reikwijdte.